بنام خدا

« پیشنهادات پژوهشگران »

دومین سمینار آنلاین کانون نهادهای سرمایه گذاری با موضوع بررسی بیانیه ۲۵ پژوهشگر مالی پیرامون وضعیت بورس در ساعت ۱۴ تا ۱۶ روز چهارشنبه ۲۵ تیر ماه ۱۳۹۹ برگزار شد.

در این سمینار که با حضور دو تن از امضاءکنندگان این بیانیه و همچنین دو تن از فعالان بازار به نمایندگی از منتقدین این بیانیه برگزار شد، بندهای مختلف این بیانیه مورد بحث و تبادل نظر قرار گرفت.

آقایان دکتر محسن یزدان پناه و سیدمحمدصادق الحسینی به عنوان امضاءکنندگان بیاینه و آقایان سیاوش وکیلی و فرهنگ قراگوزلو به عنوان نمایندگان فعالان بازار در این سمینار آنلاین حضور داشتند و علیرضا توکلی کاشی معاون توسعه کانون نهادهای سرمایه گذاری ایران مدیریت این جلسه را برعهده داشت.

اهم مواردی که این سمینار آنلاین مطرح شد به شرح زیر هستند:

• آقای سیدمحمدصادق الحسینی بیان داشت: رشد بازار سرمایه در ۲ سال اخیر خیلی سریع بوده است. این رشد سریع حتی با رشد بلندمدت این بازار در مقایسه با رشد بلندمدت بازارهای موازی مثل طلا، ارز و مسکن فاصله قابل توجهی گرفته است. اعداد و ارقام نشان میدهند که طی ۱۰ سال گذشته، بازار طلا و ارز و مسکن تقریباً ۱۰ برابر شده اند اما بازار سرمایه در چند ماه اخیر به مراتب بیش از این مقدار بزرگ شده است. در بلندمدت به دلیل وجود تورم ساختاری در اقتصاد ایران، تقریباً همه ی بازارها در بازه های بلندمدت بالای ۱۰ سال دارای رشدهای بسیار بزرگ بوده اند. اما رشد اخیر بازار سهام با هیچکدام از سوابق گذشته اش قابل مقایسه نبوده و قابل توضیح دادن هم نیست.
• دکتر محسن یزدان پناه گفت: یکی از مخاطراتی که نویسندگان این بیانیه بر آن تأکید داشتند آن است که این رشد افسارگسیخته و سرعت شدیدی که رشد شاخص بازار دارد، باعث شده که اولا بسیاری از مردم، کسب وکار خود را تعطیل کنند و انگیزه پیدا کنند که پولها و سرمایه های خود و حتی برخی از بنگاه ها، سرمایه در گردش خود را وارد بازار سرمایه کنند. این اتفاق طبیعتاً باعث میشود که بخش تولیدی با رکود و کاهش حجم فعالیت و تولید مواجه شود. دوماً اینکه اصولا انگیزه های سودآوری در بقیه ی بازارها سلب شده است. زیرا سود و بازده بازار سهام به قدری در کوتاه مدت بالاست که هیچکدام از بازارها قدرت رقابت در مقابل رشد این بازار را ندارند. لذا طبیعی است که بقیه ی بازارها اگر در رکود هستند رکودشان تعمیق شده و اگر در رونق نسبی هستند نیز به رکود کشیده شوند.
• یکی از انتقادات به این بیانیه، در ارتباط با بندی است که به افزایش نرخ سود بانکی اشاره دارد. منتقدین اعتقاد دارند که این روش باعث میشود که سود مورد انتظار بازار افزایش پیدا کند و این نه تنها باعث کاهش قیمت سهام میشود بلکه باعث خروج نقدینگی به سمت بازار سپرده و بازار بانکی میشود و این را به عنوان عاملی که باعث رکود بازار سرمایه خواهد شد تلقی میکنند. در مقابل، مدافعان بیانیه اعتقاد داشتند که افزایش نرخ سود بانکی به عنوان یک متغیر بیرونی، تابع سیاستهای ضدتورمی بانک مرکزی است و فعالان بازار سهام همواره در معرض ریسک تغییرات نرخ بهره قرار دارند. علاوه بر این آیا رشد بازار سرمایه در ۲ سال اخیر و به ویژه در ۶ ماه اخیر، رشدی منطقی بوده و بخش واقعی اقتصاد از این رشد منتفع شده است؟
• حاضران در این جلسه به اتفاق اعتقاد داشتند که تعدادی از شرکتهای بورس و فرابورس، قیمت هایشان از ارزشهای ذاتی فاصله گرفته است و این زنگ خطری برای کلیت بازار است. در این میان ورود مستقیم مردم به بازار سرمایه و عدم تلاش برای افزایش سواد مالی جامعه، سبب تشدید مشکالت در بازار سرمایه شده است. با توجه به تلاش هایی که در چند سال گذشته برای رشد و توسعه صندوقهای سرمایه گذاری انجام شد، باید مردم به جای ورود مستقیم به بازار سهام و معامله گری به ورود غیر مستقیم و سرمایه گذاری در صندوقها راهنمایی و هدایت میشدند.
  قراگوزلو بر این باور بود اتفاقی که در حال حاضر در بازار رخ میدهد این است که مردم با کمترین اطلاعات میتوانند وارد بازار شوند و معامله کنند. درصورتیکه ترویج صندوقهای سرمایه گذاری و تشویق مردم به سرمایه گذاری غیرمستقیم، دو مزیت و برتری نسبت به ورود مستقیم به بازار در پی دارد: اولا مردم ضمن رسیدن به سودآوری، با بهره گیری از مدیریت حرفهای صندوقهای سرمایه گذاری از ریسکها و زیانهای احتمالی بازار دور میشوند. دوماً اینکه بازار نیز در برابر رفتارهای هیجانی افراد غیرحرفهای محفوظ خواهد بود.
• برخی اعتقاد دارند که هنوز بخشی از بازار قیمتهای درستی دارند و حتی هنوز جای رشد هم دارند. با توجه به تحلیل مفصلی که در این کنفرانس ارائه شد، این افزایش قیمت برخی از سهام رشد نامعقولی نبوده و قیمتهای آنها نزدیک به ارزش ذاتی هستند. اما درباره ی این مطلب که چند درصد بازار قیمتهای معقول و نزدیک به ارزش ذاتی دارند و چند درصد قیمتها حباب دارند، بین حضار اختلاف بود؛ برخی اعتقاد داشتند که حدود ۷۰ درصد بازار با قیمتها صحیح در حال معامله است و عده ای اعتقاد داشتند که اتفاقاً ۷۰ درصد بازار سهام ارزشهای حبابی دارند.
• یکی از بندهای این بیانیه، بیان میدارد که تداوم افزایش لجام گسیخته رشد بازار سهام و شاخص کل بورس ممکن است باعث تورم شود. توضیحی که شرکت کنندگان در این وبینار ارائه کردند این بود که با تداوم رشد شاخص و ایجاد این تصور در بسیاری از فعالان نا آگاه بازار که این روند ادامه خواهد داشت و شاخص به صورت مداوم چند برابر خواهد شد، به وضعیتی خواهیم رسید که نهایتاً قیمتها به شدت حبابی شده و نهایتا بازار مجبور به یک اصلاح اساسی و عمومی خواهد شد. اتفاقی که بسیاری از کارشناسان از آن با عنوان ترکیدن حباب یاد میکنند. در این حالت با توجه به وضعیتی که در کشور میبینیم به احتمال زیاد باید بانک مرکزی و سیستم بانکی به این مساله ورود کرده و با انتشار اوراق یا افزایش نقدینگی و افزایش پایه ی پولی از سقوط بازار جلوگیری کند که درنتیجه ی این عمل، شاهد ایجاد تورم از محل افزایش نقدینگی و افزایش پایه پولی خواهیم بود. امضاء کنندگان بیانیه ضمن تاکید بر عادی بودن رشد شاخصهای بورس متناسب با تورم و رشد اقتصادی، رشد سریع شاخص بورس را به چالش کشیدند و تداوم آن را زمینه ساز بروز تورم شدید دانستند.
• حاضرین در این برنامه به اتفاق معتقد بودند که دولت باید با عرضه ی دارایی های خود در بازار سهام به عمق بخشی آن کمک کرده و با عرضه اولیه سهام شرکتها و همچنین بسترسازی برای تامین مالی و افزایش سرمایه شرکتها بر اساس قیمتهای روز بازار، به تعمیق بازار سهام کمک نماید.
• منتقدین این بیانیه ضمن انتقاد از بی عملی دولت، هر گونه حمایت دولت از بازار سهام را رد کردند در حالی که امضاء کنندگان بیانیه اعتقاد داشتند، سخنرانیها و بیانات لفظی سیاستمداران مبنی بر ابراز رضایت از وضعیت رشد شاخص بورس و تایید رفتار مردم در خرید سهام و همچنین عرضه سهام دولت در قالب ETF و ایجاد بازده بیش از ۱۵۰ %در کمتر از سه ماه، در عموم مردم که آگاهی چندانی از وضعیت بورس ندارند، این شائبه را ایجاد کرده که دولت از تداوم رشد شاخص بورس حمایت خواهد کرد. علاوه بر این، بیان لفظی و تلویحی حمایت دولت از بورس، که بر زبان سیاستمداران مختلف در سطوح عالی، جاری شده است را در ادبیات اقتصاد عمومی، میتوان بیمه گری دولت نامید.
• کلیه سخنرانان بر لزوم حمایت از بازارسهام از طریق افزایش سطح سواد مالی جامعه تاکید داشته و اعتقاد داشتند که باید مردم را با آموزش به سمت سرمایه گذاری و نه معامله گری روزانه در بازار سهام سوق داد.
• امضاء کنندگان این بیانیه تأکید داشتند که مخاطب این نامه، سیاستگذار بوده است و نه عموم مردم. این بیانیه اتفاقات اخیر بازار سرمایه را معلول مجموعه ای از عوامل می داند از جمله: سیاست گذاری پولی نادرست در حوزه نرخ بهره، بحران نظام بانکی، نگرانیهای مردم از چشم انداز تورم ناشی از وقایع سیاسی و اقتصادی، تضمین و حمایت بازار سرمایه از طرف دولت و در نهایت انتظارات برونیاب. همچنین نویسندگان این بیانیه اشاره داشتند که راه حل های پیشنهادی مذکور در نامه می تواند طی یک برنامه ریزی بلندمدت و یکپارچه اجرایی شوند.
• همچنین در این برنامه مطرح شد که بهتر است با اتخاذ سیاستهایی، شرکتها از تقسیم سود بالا منع شده و منابع ناشی از عملکرد خود را به سمت افزایش سرمایه از محل مطالبات هدایت نمایند. بدین شکل سرمایه وارد بخش تولید می شود و بازار تولید نیز می تواند رونق یابد.