سهام شناور آزاد به بخشی از سهام یک شرکت اطلاق می‌شود که در بازار بورس قابل معامله است. در حقیقت شرکت‌ها تنها بخشی از سهام خود را به منظور خرید و فروش آزاد می‌کنند. این میزان سهم توسط سهام‌داران خرد خریداری می‌شود و همواره قابلیت خرید و فروش در آن وجود دارد.

سهام شناور آزاد یکی از اطلاعات مهمی است که در تابلوی یک نماد قابل بررسی است. هنگام خرید سهام در کنار فاکتورهای مهمی مانند قیمت، P/E، میانگین حجم معاملات و … باید به میزان شناوری سهام نیز توجه کرد. این عدد نشان می‌دهد از کل سهام شرکت، چه تعداد از آن قابلیت معامله دارد.

میزان سهام شناور آزاد می‌تواند بر روند قیمت آن اثر بگذارد. به همین دلیل باید به درصد شناوری توجه کرد. چرا که درصد شناوری بالا و پایین هر کدام مزایا و معایبی دارند که در ادامه به آن خواهیم پرداخت. برای اینکه بدانیم میزان شناوری سهام از چه جهاتی مهم است، ابتدا مفهوم آن را به زبان ساده بیان می‌کنیم.

سهام شناور آزاد چیست؟

شرکت‌هایی که در بورس پذیرش می‌شوند تمام سهام خود را وارد بازار نمی‌کنند. آنها از طریق عرضه اولیه سهام تنها بخشی از سهام خود را در بازار بورس ارائه می‌کنند و به این ترتیب معامله‌گران قادر به خرید و فروش سهام مذکور خواهند بود.

در این میان سهام‌داران به دو دسته تقسیم می‌شوند. سهام‌داران عمده (مدیریتی) و سهام‌داران خرد (غیرمدیریتی). سهام شناور آزاد کاری با سهام‌داران عمده ندارد و تمرکز آن بر سهام‌داران خرد یک شرکت است. سهام‌داران عمده افرادی هستند که مساوی یا بیشتر از ۵ درصد سهام یک شرکت را در اختیار داشته باشند. به این ترتیب سایر سهام‌داران در دسته‌ی سهام‌داران خرد قرار می‌گیرند.

برخی گمان می‌کنند سهام‌داران مدیریتی همگی جزو شخصیت‌های حقوقی هستند. اما این‌طور نیست و تنها درصد سهام در اختیار است که عمده یا خرد بودن سهام‌دار را نشان می‌دهد. به این ترتیب حتی ممکن است یک سهام‌دار حقوقی، جزو سهام‌داران غیرمدیریتی باشد.

سهام شناور آزاد نشان‌دهنده‌ی درصدی از سهام شرکت است که در بازار بورس قابل معامله است. برای مثال اگر شناوری سهمی ۲۴ درصد باشد، این عدد به آن معناست که ۲۴درصد سهام آن شرکت در دست سهام‌داران خرد است و قابلیت معامله در بازار دارد.

سهام‌داران خرد تنها به دنبال کسب سود از سهام شرکت مذکور هستند. آن‌ها قصد ندارند که به مدت طولانی سهام خود را نگهداری کنند و در مسائل مدیریتی شرکت کنند و هر زمان که درخواست خریدی با قیمت مناسب ارائه شود می‌توانند سهام خود را به فروش رسانند.

سهام شناور آزاد چگونه محاسبه می‌شود؟

درصد سهام شناور آزاد در سایت شرکت مدیریت فناوری بورس تهران قابل مشاهده است. البته شناوری سهام شرکت‌های فرابورسی در این سایت قابل رویت نیست و در گزارش‌های سه‌ماهه‌ی منتشره از سوی این شرکت‌ها قابل مشاهده است.

گفتیم که میزان سهام قابل انتشار در هر نماد در همان زمان عرضه اولیه مشخص می‌شود. برای مثال نماد سیتا را در نظر بگیرید. تعداد کل سهام این شرکت ۱۱ میلیارد است که تنها یک میلیارد و ۶۵۰ میلیون از این تعداد در جریان عرضه اولیه وارد بازار شد. این میزان معادل ۱۵ درصد از کل سهام است که همان سهام شناور آزاد را نشان می‌دهد.

از سویی دیگر همان‌گونه که پیش‌تر اشاره شد، اگر درصد سهام‌داران عمده‌ی یک سهم را کنار بگذاریم، میزان باقی مانده شناوری سهام را نشان می‌دهد. مثلا اگر ۷۰ درصد از سهام یک شرکت در دست سهام‌داران عمده باشد، بدیهی است که شناوری این سهم برابر با ۳۰ درصد خواهد بود.

سهام شناور چه تاثیری در روند و قیمت سهم دارد؟

سهام شناور آزاد می‌تواند نشان‌دهنده‌ی برخی اطلاعات باشد. مثلا شرکتی را در نظر بگیرید که شناوری کمی دارد. یعنی تعداد سهام قابل معامله‌ی این نماد در بورس کم است. از همین رو امکان نقدشوندگی نیز در این سهم کم خواهد بود. اما همین شرکت به راحتی دستخوش هیجانات قیمتی می‌شود. چرا که برای تغییرات قیمتی در آن، به مبلغ بالایی نیاز نیست.

از سوی دیگر اگر شناوری سهمی بالا باشد، هنگام تشکیل صف فروش، شاهد صف‌های سنگین خواهیم بود. فرض کنید ۵۰ درصد سهام یک شرکت در دست سهام‌دار خرد باشد. در نظر بگیرید که این میزان می‌تواند چه صف سنگینی تشکیل دهد. اما دستکاری قیمت در این نوع سهام کمتر صورت می‌گیرد. چرا که برای انجام این کار باید مبالغ بالایی در نظر گرفته شود. از همین رو افراد سودجو سراغ سهام با شناوری پایین می‌روند تا بتوانند با اندک سرمایه‌ای، با قیمت سهم بازی کنند.

با این تفاسیر به این نکته نیز توجه کنید که در سهام شرکت‌هایی که شناوری پایینی دارند تا چه اندازه احتمال تشکیل حباب قیمت وجود دارد؛ چرا که دستکاری‌های قیمتی می‌تواند منجر به افزایش غیرواقعی قیمت سهام شود.

هر یک از این میزان شناوری‌ها مزایا و معایبی دارند. به همین جهت کارشناسان معتقدند بهتر است به سراغ شرکت‌هایی با شناوری متعادل رفت. بهترین میزان سهام شناور آزاد در کشور ما ۲۱ درصد است. اگر شناوری سهام در این محدوده باشد، یعنی متعادل است.

آیا میزان سهام شناور تغییر می‌کند؟

پاسخ این سوال مثبت است. سهام‌داران عمده که میزان سهام تحت مالکیت آنان در محاسبه‌ی سهام شناور آزاد لحاظ نمی‌شود، می‌توانند هر زمانی سهام خود را به فروش رسانند. به این طریق بخش دیگری از سهام شرکت که تا آن لحظه در دست سهامدار مدیریتی بود و قابلیت معامله نداشت، به سهام شناور تبدیل می‌شود.

از سوی دیگر ممکن است عکس این روند نیز اتفاق بیفتد. یعنی بخشی از سهام که در دست سهام‌داران خرد است، توسط یک سهام‌دار مدیریتی خریداری شود. به این ترتیب درصد خریداری شده باید از درصد سهام شناور کم شود. از همین رو درصد سهام شناور آزاد می‌تواند بر مبنای همین خرید و فروش‌ها تغییر کند.

به همین دلیل است که شرکت‌ها در جریان گزارش‌های سه‌ماهه‌ای که بر روی سایت کدال منتشر می‌کنند، میزان شناوری را محاسبه و به روز رسانی می‌کنند تا اگر لازم بود، تغییرات مورد نیاز در آن منظور گردد.

مفهوم شاخص سهام شناور آزاد

شاخص بورس انواع مختلفی دارد. یکی از این شاخص‌ها با توجه به سهام آزاد شناور محاسبه می‌شود. این شاخص مانند شاخص کل است اما یک تفاوت با آن دارد. در محاسبه‌ی شاخص کل، قیمت و بازدهی نقدی کل سهام را مدنظر قرار می‌دهند اما در محاسبات شاخص آزاد شناور تنها قیمت آن میزان از سهام که در دست سهام‌داران خرد است اهمیت دارد.  پس شاخص سهام شناور آزاد نشان‌دهنده‌ی میزان نقدینگی بازار است و رفتار سهام‌داران خرد را نشان می‌دهد.

با توجه به مطالبی که در این مقاله به آن اشاره شد، اکنون می‌دانید که هنگام خرید سهم باید به یک فاکتور دیگر به نام سهام شناور آزاد نیز توجه کنید. اما همیشه به خاطر باشید که در هیچ سهمی تنها بر اساس چند فاکتور محدود سرمایه‌گذاری نکنید و سهم را از همه‌ی جنبه‌های ممکن مورد بررسی قرار دهید.