امروزه کمتر کسی پیدا می‌شود که نام ارز دیجیتال به گوشش نخورده باشد، حتی کسانی که در این حوزه فعالیت نمی‌کنند به نوعی دوست دارند با این حوزه آشنا شوند و اطلاعاتی کلی را در مورد ارزهای دیجیتال کسب کنند.
همیشه برای این افراد سوال است که ارز دجیتال چیست و چگونه کار می‌کند؟ مگر ممکن است ارزی وجود داشته باشد که وجود فیزیکی نداشته باشد؟ و بسیاری سوالات دیگر که به ذهن شان خطور می‌کند. در این مطلب بر آنیم تا اطلاعات کلی در مورد ارز دیجیتال و نحوه کارکرد آن برای افراد ناآشنا با این حوزه ارائه کنیم.
ارز دیجیتال چیست؟
به طور کلی ارزهای دیجیتال (Digital Currencies)، که با نام های ارز الکترونیکی، پول نقد الکترونیکی و رمز ارزها هم نامیده می شوند، شکل خاصی از ارز هستند که وجود فیزیکی ندارند و به صورت دیجیتال در دسترس کاربران قرار می‌گیرند. پول‌های دیجیتال بر پایه علم رمز نگاری ایجاد شده‌اند. از مهم‌ترین ویژگی‌های ارزهای دیجیتال ماهیت غیرمتمرکز بودن آن است، به این معنی که توسط هیچ نهاد، گروه یا سازمانی کنترل نمی‌شوند.
همانطور که می‌دانیم پول‌های فیزیکی توسط بانک‌ها یا بانک مرکزی کشورها کنترل می‌شوند، در پول‌های فیزیکی نیاز به افتتاح حساب است و انتقال وجه از طریق بانک‌ها از حسابی به حساب کاربر دیگر انجام می‌شود، اما کریپتوکارنسی ها یا ارزهای دیجیتال به صورت مستقیم و بدون هر گونه واسطه‌ای از طریق اینترنت به شخص دیگری ارسال می‌شود و به افتتاح حساب بانکی، استفاده از خدمات بانک‌ها یا هر سازمان واسطه دیگری نیاز ندارند. رمز ارزها وجود فیزیکی ندارند و معامله آنها از طریق کیف پول‌های الکترونیکی متصل به اینترنت یا شبکه های تعیین شده صورت می‌گیرد.
از نظر بسیاری از متخصصان حوزه ارزهای دیجیتال، بیت کوین اولین رمز ارزی است که به دنیای کریپتوکارنسی ها عرضه شد. هر چند قبل از بیت کوین تلاش های زیادی برای ساخت ارزهای دیجیتال صورت گرفته بود اما به طور اصولی‌تر اولین ایده استخراج و عرضه بیت کوین در سال 2008 در وایت پیپر بیت کوین منتشر شد، و اولین سکه‌های آن نیز در سال 2009 استخراج گردید.
از این رو بیت کوین را به عنوان اولین ارز دیجیتال موفق در حوزه ارزهای دیجیتال معرفی نموده‌اند، که تا به امروز نیز توانسته است جایگاه خود را در بین همه ارزهای دیجیتال ارائه شده به بازار رمز ارزها حفظ کند. در ارز دیجیتال بیت کوین برای اولین بار از فناوری بلاکچین برای ذخیره اطلاعات مربوط به دارایی کاربران استفاده شد. این فناوری امکان هک و دستکاری اطلاعات کاربران را به صفر می رساند.
ارزهای دیجیتال بر روی فناوری دفتر کل توزیع و ساخته شده‌اند، که مهم‌ترین آنها شبکه بلاک چین است. اکثر ارزهای دیجیتال از شبکه بلاک چین جهت مشاهده و ذخیر تراکنش‌ها استفاده می‌کنند. بلاک چین‌ها سیستم‌های ثبت اطلاعات و گزارش‌ها هستند که اطلاعات ذخیره شده بر روی آنها بین تمامی اعضای شبکه به اشتراک گذاشته می‌شوند. بلاک چین موجب می‌شود تا امکان هک یا تغییر داده‌ها به صفر برسد. این اطلاعات با استفاده از رمزنگاری و توزیع داده‌ها مانع از هک شدن، حذف و دستکاری اطلاعات ثبت شده در شبکه می‌شود.
برای درک بهتر مفهوم بلاکچین و نحو نگهداری اطلاعات توسط این فناوری به مثال زیر توجه کنید:
در یک جمع 200 نفری برگه محتوی اطلاعاتی را بالا می گیریم و از همه می خواهیم تا با استفاده از گوشی‌های همراه خود از اطلاعات موجود در آن برگه عکس بگیرند. اگر این برگه از بین برود یا اطلاعات آن تغییری یابد، توسط سایر افراد قابل پذیرش نخواهد بود چرا که نسخه دیگری از آن در دست بقیه اعضا وجود دارد و بدین گونه امکان تغییر و دستکاری در آن به صفر می‌رسد. جمع اشاره شده در این محفل حکم کاربران میلیونی در ارزهای دیجیتالی مثل بیت کوین و اتریوم و سایر ارزها را دارد.
ارزهای دیجیتال از طریق ماینینگ یا استخراج توسط ماینرها استخراج می شوند. برخی دیگر از انواع ارزهای دیجیتال نیز از قبل به صورت استخراج شده در شبکه قرار می‌گیرند. در هر ماینر بلاک چینی جدید ایجاد شده که شامل تراکنش‌های جدید می باشد این اطلاعات با سایر ماینرها به اشتراک گذاشته می‌شود.
نحوه نگهداری از ارزهای دیجیتال
همانطور که قبلا اشاره نمودیم ارزهای دیجیتال بر خلاف ارزهای فیزیکی در دسترس نیستند که بتوان آنها را در بانک‌ها در کیف پول یا صندوق امانات نگهداری نمود، برای نگهداری ارزهای دیجیتال از کیف پول‌های ارز دیجیتال استفاده می‌کنند. این کیف پول‌ها دارای یک کلید خصوصی هستند که حکم دارایی فرد را دارند. از این رو بایستی در نگهداری این کلید خصوصی دقت لازم را نمود. کیف پول‌های ارزهای دیجیتال انواع مختلفی دارند:
۱) کیف پول سرد
کیف پول سخت افزاری
این نوع از کیف پول‌ها امنیت بالایی دارند و قابلیت هک شدن ندارند. به راحتی می توان ارز دیجیتال خود را داخل آن نگهداری نمود. در نگهداری آن باید دقت نمود، زیرا در صورت از بین رفتن قطعه مورد نظر تمام دارایی ها از بین خواهد رفت. در سال 2020 دو کیف پول سخت افزاری لجر و ترزور به عنوان معروف ترین کیف پول های سخت افزاری معرفی شدند. این نوع کیف پول ها به دلیل امنیت بالایی که دارند برای نگهداری طولانی مدت ارزهای دیجیتال گزینه مناسبی هستند.
کیف پول کاغذی
در این نوع از کیف پول ها، کلید خصوصی و عمومی کیف پول بر روی کاغذ کپی شده و برای خرید و فروش این ارزها از این کلید ها استفاده می‌شود.
۲) کیف پول‌های گرم
کیف پول‌های موبایلی و تحت وب
کیف پول‌های موبایلی و تحت وب کیف پول‌های نرم افزاری هستند که برای استفاده بایستی به اینترنت وصل شوند. هر چند محبوب ترین نوع کیف پول‌ها در بین کاربران ارزهای دیجیتال به شمار می آیند اما در این نوع از کیف پول‌ها امکان هک شدن وجود دارد. بنابراین صرفا برای نگهداری کوتاه مدت ارزهای دیجیتال، می توانند گزینه مناسبی هستند.
ارزهای دیجیتال چگونه کار می‌کنند؟
همانطور که قبلا هم اشاره شد، ارزهای دیجیتال از فناوری غیر متمرکز استفاده می‌کنند و در کریپتوکارنسی ها برای پرداخت و ذخیره پول نیازی به ثبت نام یا استفاده از واسطه هایی مثل بانک‌ها وجود ندارد. این ارزها از طریق ماینینگ یا استخراج تولید می شوند. تقریبا اکثریت ارزهای دیجیتال بر بستر بلاک چین کار می‌کنند. اما هر کدام از آنها برای اجرای تراکنش‌های خود، از مدل های مختلفی استفاد می‌کنند. در هر کدام از این ارزها بلاک چین به روش متفاوتی پیاده سازی می‌شود که این اختلاف به سازوکارهای اجماعِ موجود در این پلتفرم ها برمی گردد.
الگوریتم اجماع مکانیسمی است که اجازه هماهنگی یک کاربر را با سایر کاربران بلاک چین در یک ارز دیجیتال می دهد. الگوریتم اجماع باید اطمینان یابد که تمامی کاربران یک سیستم، از منبع واحدی استفاده می‌کنند و اگر کاربری از شبکه خارج شود، ضرری سیستم را تهدید نخواهد کرد. در واقع الگوریتم اجماع از تقلب در شبکه جلوگیری می‌کند.
کاربرانی با نام اعتبار سنج، تراکنش‌های جدید را ثبت نموده و بلاک جدید را به بلاک چین اضافه می‌کنند. هماهنگی و پذیرش این تغییرات اضافه شده به بلاک چین توسط همین الگوریتم اجماع صورت می‌گیرد. اگر یک گره یا نود صلاحیت این تراکنش‌ها را تایید کند، آن تراکنش انجام می‌شود اگر تایید نکند ثبت تراکنش لغو می‌شود. به عبارت دیگر الگوریتم اجماع همان ساز و کار توافق جمعی است که نحوه به اتفاق نظر رسیدن مشارکت کنندگان شبکه یا همان نود ها را در مورد تایید یا عدم تایید یک تراکنش در شبکه را تعیین می‌کند. مسئولیت تامین امنیت و نظارت بر شبکه ارزهای دیجیتال برعهده نود ها یا گره ها است.
یکی از الگوریتم های اجماع الگوریتم اثبات کار است که برای اولین بار در شبکه بیت کوین مورد استفاده قرار گرفت. در شبکه اثبات کار نود ها همان ماینرها هستند که وظیفه امنیت شبکه و تایید تراکنش‌ها را برعهده دارند. در این الگوریتم ماینرها داده‌هایی را که می‌خواهند به بلاک چین اضافه کنند را با توجه به فرمول های ریاضی حل نموده و به سایر ماینرها ارسال می‌کنند اگر این راه حل به تایید سایر ماینرها نیز برسد، تراکنش مورد نظر تایید می‌شود. تا امروز الگوریتم اثبات کار بزرگترین موفقیت را در بین الگوریتم‌ها داشته است.
استفاده از ارزهای دیجیتال به عنوان روش پرداخت
امروزه خرید کالا با ارزهای دیجیتال به یکی از رایج ترین پرداختها تبدیل شده است. برای استفاده از ارزهای دیجیتال، به کیف پول‌هایی نیاز است که در بالا بدان اشاره نمودیم. همه اطلاعات مربوط به تراکنش‌های مربوط به رمز ارزها در این کیف پول نگهداری می‌شود. کیف پول‌ها در رمز ارزها دارای یک کلید عمومی و یک کلید خصوصی هستند.
کلید های عمومی همانند آدرس های ایمیل هستند که سایر کاربران از طریق آن رمز ارزها را به کیف پول معامله گران رمز ارزها ارسال می‌کنند. و کلید خصوصی موجود در کیف پول نیز حکم رمز اصلی ایمیل را دارد و نباید در اختیار کسی قرار داده شود. هر شخصی که به این کلید خصوصی دسترسی داشته باشد می تواند به دارایی های آن کیف پول دست پیدا کند. در واقع رمز ارزها در بلاک چین ذخیره شده اند و کیف پول‌ها تنها مالکیت ارزهای دیجیتال را ذخیره می‌کنند.
جمع بندی
ارزهای دیجیتال سرمایه‌های دیجیتال و نامحسوسی هستند که امروزه به یکی از وسیله‌های دریافت و پرداخت در برابر دریافت خدمات و کالا تبدیل شده اند. این ارزها بر پایه علم رمز نگاری ایجاد شده اند. امروزه انواع مختلفی از ارزهای دیجیتال تولید و به بازار رمز ارزها ارائه شده است. ارزهای دیجیتال از طریق استخراج یا ماینینگ تولید می شوند.
برای نگهداری مالکیت این رمز ارزها از کیف پول‌های دیجیتال استفاده می‌شود. دریافت ها و پرداخت ها بر اساس کلید های عمومی و خصوصی موجود در این کیف پول‌ها انجام می‌شود.
