حجم معاملات در بورس یکی از مهمترین موضوعات تحلیل تکنیکال می باشد و معمولا مبتدیان آن را نادیده می گیرند. در حالی که به عنوان یک متریک در تحلیل های فنی اهمیت زیادی دارد. مهم است بدانیم دیگر سرمایه گذاران چه سهامی را معامله می کنند و در آینده نزدیک حرکت های بزرگ از طرف کدام سهام ها اتفاق خواهد افتاد.
در واقع حجم معاملات در بورس یک ابزار ساده ای برای تشخیص این حرکات بزرگ در بازار سهام است. مانند بسیاری از اندیکاتورها، حجم هم با دیگر شاخص ها کار می کند. به عنوان یک مبتدی، ضروری است بدانیم حجم معاملات چیست، در بازار سهام چه اهمیتی دارد و چطور می توانیم به بهترین شکل از آن استفاده کنیم؟
حجم معاملات در بورس چه معنایی دارد؟
به طور اساسی حجم معاملات در بورس تعداد کل خریداران و فروشندگان را نشان می دهد که در یک بازه زمانی مشخص معمولا در یک روز به تبادل سهام مشغولند. هر وقت حجم معاملات زیاد باشد، سهام فعال تر است. داده های مربوط به حجم یک سهم در چارت یا صفحه معاملات قابل رویت می باشد. بیشتر وبسایت های مالی اطلاعاتی در مورد میزان حجم معاملات دارند. اما سرمایه گذاران کمتری با نحوه استفاده از آن آشنا هستند تا سود خود را افزایش و ریسک را کاهش دهند.
برای مثال:
اگر حجم معاملات در بورس در عرض یک روز ۱٫۵۰۰٫۰۰۰ سهم باشد یعنی فردی در یک روز ۱٫۵۰۰٫۰۰۰ سهم را فروخته و فرد دیگری آن سهام را خریده است. حجم معاملات شاید موضوع جذابی نباشد اما شما باید نحوه استفاده از ترکیب داده های حجمی با سطوح حمایت و مقاومت را بلد باشید تا تصویر واضحی از معاملات به دست آورید.
رشد سهم: شکستن سطوح مقاومت همراه با افزایش حجم
برای مثال: سهم مورد نظر سطح مقاومت را شکسته و به سمت بالا حرکت کرده است. اما اگر سهم مورد نظر سطوح مقاومت را همراه با حجم شکسته باشد، شاید بیشتر به سمت بالا حرکت کند.
بیایید فرض کنیم در روز مشخص حجم معاملات در بورس ۳۰۰٫۰۰۰ سهم بوده باشد، اما هر روز عادی میزان حجم معاملات ۱۰۰۰٫۰۰۰ سهم است. این نشان می دهد میزان حجم معاملات در آن روز مشخص زیر میانگین می باشد. به این معنی که سرمایه گذاران بزرگ در آن روز معامله نکرده اند و تصمیم به نزولی کردن بازار داشتند. آنها با فروش سهام، بازار را به سمت پایین سوق می دهند.
در واقع اهمیت حجم معاملات در اینجا مشخص می شود.
معامله گران زمانی اقدام به خرید سهمی می کنند که قیمت، سطح بحرانی را بشکند و حجم معاملات بالا باشد. البته اگر سهم با حجم کمتری به سمت پایین حرکت کند باز اقدام به خرید آن می کنند.
نکته :
بنابراین هر گونه شکست در سطح بحرانی حمایت و مقاومت زمانی معتبر است که حجم معاملات در بورس هم زیاد باشد. حجم معاملاتی باید همسو با خط روند حرکت کند. اگر قیمت های چارت در حالت صعودی قرار داشته باشند، حجم هم باید همراه با روند افزایش یابد.
دستورالعمل های اساسی برای استفاده از حجم :
در زمان بررسی حجم معاملات در بورس ، دستورالعمل هایی برای تعیین نقاط قدرت و ضعف حرکت های روند وجود دارد. رهنمود های زیر در همه شرایط صحیح نیستند، اما در تصمیم گیری های معاملاتی به شما کمک می کنند.
| حجم | قیمت | تفسیر |
| در حال افزایش | صعودی | بولیش (صعودی) |
| در حال کاهش | نزولی | بولیش |
| در حال افزایش | نزولی | بیریش (نزولی) |
| در حال کاهش | صعودی | بیریش |
حجم معاملات و بازار سهام
افزایش قیمت همراه با افزایش حجم، صعودی بودن بازار را تایید می کند
حجم معاملات در بورس باید در یک بازار رو به رشد، بالا باشد. بایستی با زیاد شدن خریداران، قیمت ها هم به سمت بالا حرکت کنند. افزایش قیمت ها و کاهش حجم معاملاتی یک هشدار برای معکوس شدن احتمالی خط روند است.
اگر قیمت ها صعودی باشد و کاهش جزئی در حجم مشاهده شود، سیگنال قوی برای معکوس شدن بازار نیست. در حقیقت افزایش یا کاهش قیمت با حجم خیلی زیاد یک سیگنال قوی را صادر می کند.
حجم معاملات و معکوس شدن بازار
حجم معاملات در بورس نقش مهمی در نشان دادن علایم معکوس شدن بازار ایفا می کند. زمانی که حجم معاملات کاهش پیدا می کند و قیمت ها هم نزولی هستند، آنگاه یک سیگنال صعودی صادر می شود. به طور مشابه وقتی حجم معاملات کاهش می یابد و قیمت ها رو به بالا هستند، این وضعیت نشان دهنده سیگنال نزولی است.
نزولی بودن قیمت همراه با کاهش حجم نشانه ی معکوس شدن روند است.
بریک اوت (شکست) در مقایسه با بریک اوت های نادرست در حجم معاملات
شکست یا بریک اوت اولیه از محدوده رنج یا پترن های چارت همراه با افزایش حجم معاملات در بورس بیانگر یک حرکت قدرتمند می باشد. تغییرات کوچک یا کاهش حجم معاملات در بریک اوت نشان دهنده بریک اوت یا شکست نادرست است.
بریک اوت همراه با افزایش شدید حجم معاملات
چرا حجم معاملات در بورس اهمیت زیادی دارد؟
چنانچه در بالا توضیح داده شد، در تحلیل تکنیکال از حجم معاملات در بورس برای تایید خط روند و پترن های چارت استفاده می شود. قدرت تمام تغییرات قیمت از طریق حجم معاملات اندازه گیری می شود.
۱- حجم معاملات و پترن های چارت
حجم معاملات در بورس نقش مهمی در تایید پترن های چارت چون مثلث ها (triangles)، سر و شانه (head and shoulders)، پرچم ها (flags) و غیره دارد. اگر افزایش حجم معاملات همراه با این پترن ها رویت نشود، سیگنال معاملاتی ارائه شده چندان قابل اعتماد نیست.
۲- حجم معاملاتی قبل از قیمت سیگنال می دهد
تحلیلگران تکنیکال از نزدیک حجم معاملات در بورس را آنالیز کردند تا ببینند عمل معکوس شدن کی اتفاق می افتد. زمانی که حجم معاملات در خط روند صعودی، کاهش می یابد بیانگر سیگنال معکوس شدن فوری روند است.
شاخص های حجم معاملات در بورس
شاخص های حجم معاملات در بورس یک سری فرمول های ریاضی هستند و در چارت نمایش داده می شوند. تعداد زیادی شاخص های معاملاتی وجود دارد. شاخص های حجمی از مهمترین بحث های آموزش بورس است. بیایید در مورد آنها بحث کنیم :
۱- شاخص حجم معاملات On-Balance Volume
On-Balance Volume به اختصار OBV یکی از ساده ترین شاخص های حجم معاملات در بورس است. در شاخص OBV، حجم معاملات وقتی بازار در قیمت های بالاتر بسته می شود افزایش می یابد. و زمانیکه بازار در قیمت های پایین تر بسته می شود، از میزان حجم معاملاتی کاسته می شود.
همچنین از این شاخص به عنوان واگرایی استفاده می شود وقتی قیمت ها افزایش می یابد و حجم معاملات با سرعت کمتری زیاد می شود یا در حال کاهش است.
شاخص OBV حجم معاملات
۲- شاخص Chaikin Money Flow
افزایش قیمت ها باید همراه با افزایش حجم معاملات در بورس باشد. وقتی قیمت در سطح بالایی از خط رنج بسته می شود و حجم در حال افزایش است، بازار صعودی است. زمانی که قیمت در سطح پایین تر از رنج قرار دارد، حجم معاملات هم منفی خواهد شد.
شاخص CMF حجم معاملات
ارتباط میان حجم معاملات در بورس و ورود و خروج پول هوشمند
حجم معاملات در بورس فاکتور مهمی است که میتوان با تحلیل و بررسی آن به نتایج بسیار مهمی رسید. اندیکاتورها و شاخصهای فراوانی در بورس وجود دارند که با تکیه بر حجم معاملات خروجیهای ارزشمندی تولید میکنند. با توجه به اهمیت این موضوع، در ادامه میتوانید چند نکتهی مهم را در خصوص حجم معاملات مطالعه کنید.
ورود و خروج پول هوشمند، امری است که بررسی آن در معاملات بسیار حائز اهمیت است. میزان حجم معاملات در بورس ارتباط معناداری با ورود یا خروج نقدینگی دارد. در این میان ممکن است افرادی که تازه به بازار وارد شدهاند، با هر افزایش حجمی، گمان کنند که خبرهای خوبی در سهم وجود دارد. اما حقیقت آن است که نمیتوان ورود و خروج پول هوشمند را به این سادگی و تنها با بررسی یک فاکتور تشخیص داد.
افزایش حجم معاملات در بورس میتواند همزمان هم به معنای خروج نقدینگی و هم به معنای ورود آن باشد. بررسی دقیقتر در این خصوص نشاندهندهی صحت هر یک از این دو امر است. بر همین اساس باید به این نکته توجه کرد که این میزان حجم در راستای خرید سهام بوده است یا فروش آن. برای این کار باید در خرید و فروش سهام به تعداد معاملهکنندگان توجه کنیم. چنانچه حجم معاملات بالا بود ولی تعداد خریداران کمتر بود، به معنای آن است که در این سهم ورود پول هوشمند رخ داده است. باید به قیمت روز سهم هم نگاه کرد. در ورود پول هوشمند، قیمت روز سهم مثبت است.
از سوی دیگر زمانی که حجم معاملات در بورس زیاد است اما تعداد فروشندگان کمتر است حاکی از آن است که خروج پول هوشمند در حال رخ دادن است. در چنین شرایطی قیمت روز سهم هم در بازهی منفی قرار دارد. به طور کلی یکی از مولفههای وجود پول هوشمند همین حجم معاملات بالاست. حال با بررسی عوامل دیگر باید دید آیا این حجم حاکی از ورود پول هوشمند است یا خروج آن.
از سوی دیگر میتوان با کمک فیلترنویسی نیز سهمهایی را که به یکباره افزایش حجم داشتهاند یافت و آنها را بررسی کرد. به این ترتیب فرصتهای معاملاتی مطلوبی پدیدار خواهند شد که قطعا سرمایهگذاری در آنها بسیار سودآور خواهد بود.
نقد شوندگی سهام با توجه به حجم معاملات در بورس
میدانیم که حجم معاملات در بورس نشاندهندهی میزان استقبال از سهم است؛ چه این استقبال در جهت منفی باشد و چه مثبت، حجم معاملات بالا گزینهای مثبت است. فرض کنید که سهامی را خریداری کردهاید و به دلایلی اکنون نیاز به آن دارید که دارایی خود را بفروشید و نقد کنید. بر همین اساس درخواست فروش خود را در سامانهی معاملاتی ثبت میکنید. اما حجم معاملات در سهم مذکور چنان پایین است که ممکن است هیچ خریدار مناسبی برای سهام شما وجود نداشته باشد. این امر به نقدشوندگی سهام اشاره دارد.
این فاکتور یکی از مسائلی است که پیش از خرید سهام باید به آن توجه کرد. معمولا سهامی که نقدشوندگی پایینی دارند، گزینههای مناسبی برای خرید به شمار نمیروند.
از سویی دیگر عاملی به نام حجم مبنا نیز در بورس وجود دارد که میتواند بر حجم معاملات اثرگذار باشد. برخی مواقع دیده میشود هنگامی که سهمی به حجم مبنا میرسد و در اصطلاح آن را پر میکند، معاملهگران دست از خرید و فروش سهام مذکور برمیدارند. به این ترتیب نقدشوندگی سهم به مشکل میخورد.
سخن آخر
حجم معاملات از مفید ترین ابزار هاست و چنانچه مشاهده کردید، روش های زیادی جهت استفاده از این ابزار وجود دارد. دستورالعمل های زیادی برای تایید قدرت یا ضعف خط روند بازار موجود هستند.
به عبارت دیگر حجم معاملاتی تاییدی بر حرکات قیمت و سیگنال معکوس شدن قیمت می باشد. از آنجایی که شاخص ها از مهمترین موضوعات در آموزش بورس می باشند، شاخص های حجمی هم نقش ویژه ای در پروسه تصمیم گیری معامله گران دارند. خلاصه، حجم معاملاتی یک ابزار دقیق برای ورود و خروج از معامله نمی باشد. اگر چه با کمک گرفتن از اندیکاتور ها، سیگنال های ورود و خروج از طریق بررسی عملکرد قیمت (Price action )، حجم معاملات و شاخص حجمی ایجاد می شوند.
چند پرسش و پاسخ در مورد حجم معاملات در بورس
حجم معاملات را از کجا میتوان مشاهده کرد؟
اگر با تابلوخوانی آشنا باشید میدانید که یکی از مهمترین مواردی که در صفحهی هر نماد وجود دارد، مربوط به حجم معاملات است. این عدد را میتوانید در تابلوی سهام و در بخش اطلاعات مربوط به قیمت مشاهده کنید. با مقایسهی این میزان، با میانگین حجم ماه میتوانید ببینید که حجم معاملات در قیاس با میانگین ماهانه در چه وضعیتی به سر میبرد. کمتر یا بیشتر بودن حجم معاملات در بورس خود حاکی از اطلاعات مهمی است که افراد مجرب میتوانند از آن به خوبی استفاده کنند.
چطور میتوان بیشترین حجم معاملات در بورس را به صورت روزانه مشاهده کرد؟”
بسیاری از افراد برای آنکه سهامی را تحت نظر داشته باشند نیاز به آن دارند که ابتدا فهرستی از سهام با بالاترین حجم معاملات را در اختیار داشته باشند. این فهرست در سایت سازمان بورس و اوراق بهادار تهران قابل دسترسی است. کافی است از قسمت دیدهبان بازار اقدام کنید و فهرست بیشترین حجم معاملات را به همراه سایر اطلاعات سهام مختلف مشاهده کنید. بهتر است این فهرست را چند روز پشت سر هم رصد کنید و در صورت مشاهدهی یک سهم خاص در چند روز متوالی، به سراغ بررسی آن بروید. به این ترتیب میتوانید تصمیم درستی در خصوص سهام مذکور اتخاذ کنید.
منظور از حجم مشکوک چیست؟
گفتیم که در برخی مواقع حجم معاملات در بورس به طور چشمگیری افزایش پیدا میکند. در چنین شرایطی به اصطلاح شاهد حجم مشکوک هستیم. بررسی این حجم مشکوک برای تایید روندها و الگوها اهمیت فراوانی دارد. برخی مواقع پیش میآید که افرادی با تشکیل صفهای خرید و فروش سهام، آن را در قیمت پایینی خریداری میکنند. در این شرایط افرادی که آگاهی زیادی از بازار ندارند، فریب حجم معاملات را میخورند و به سمت این سهام روانه میشوند. در نتیجه افراد سودجو که سهم را در قیمت پایین خریده بودند، به آسانی آن را در قیمت بالا میفروشند و از این سهم خارج میشوند.
چه عواملی باعث افزایش حجم معاملات در بورس میشود؟
گاه پیش میآید که اخبار مثبتی در اطراف یک سهم به گوش میرسد. در چنین شرایطی، بسیاری از افراد فارغ از نمودارها و تحلیلها تنها با اتکا به این اخبار صفهای خرید سنگین تشکیل میدهند. آنها قصد دارند با خرید سهام مذکور، به سود بالایی برسند. نتیجهی این صفهای خرید چیزی جز افزایش حجم معاملات نخواهد بود. اما اگر این افزایش حجم معاملات و نوسان مثبت، منجر به آن شود که سهم در قیمتی بالاتر از ارزش ذاتیاش معامله شود، قطعا در ادامه شاهد افت سهم خواهیم بود.
چه رابطهای میان حجم مبنا و حجم معاملات در بورس وجود دارد؟
میدانیم که حجم مبنا اهرمی است که برای جلوگیری از نوسانهای قیمت سهام در بورس ایران مورد استفاده قرار میگیرد. حجم مبنای هر شرکت و هر سهم با توجه به شرایطی توسط سازمان بورس تعیین میشود. بدیهی است که میزان حجم معاملات در بورس بر حجم مبنا اثر میگذارد. بر این اساس زمانی که حجم معاملات به اندازهای باشد که به حجم مبنا برسد، قیمت پایانی سهم نیز متاثر از این مقدار خواهد بود و در نهایت شاهد افزایش قیمت سهام خواهیم بود.
