فعالیت در بورس تهران همانند هر بازار مالی دیگری در دنیا می‌تواند با اشتباهاتی همراه شود. هرچند برخی از اشتباهات، تاثیرات منفی در تمام بازارهای مالی دارد، اما هر بازاری به تناسب شرایط خاص خودش می‌تواند احتمال بروز برخی اشتباهات را افزایش دهد.
افزون بر خود بازار، شرایط حاکم بر آموزش فعالان آن بازار نیز می‌تواند زمینه‌ساز بروز برخی اشتباهات باشد. این مقاله تلاش می‌کند رایج‌ترین اشتباهاتی را که معامله‌گران در بازار بورس اوراق بهادار تهران مرتکب می‌شوند را تشریح کند.
۱- شروع معاملات بدون کسب دانش کافی
شاید به جرات بتوان گفت شایع‌ترین مشکل افرادی که وارد بورس تهران می‌شوند و ضرر می‌کنند، نداشتن دانش کافی باشد. هر چند سال یک بار، هم زمان با رشدهای خیره‌کننده قیمت سهام و شاخص کل بورس، بساط تبلیغات سوداگران برای جذب افراد به کارگاه‌ها و کلاس‌های آموزش بورس گرم میشود. وعده‌های اغواگرانه و تبلیغات غیرواقعی (مانند کسب بیش از ۱۰ درصد سود در روز) بسیاری را به فکر سرمایه‌گذاری در بورس می‌اندازد.
افراد به سرعت یک کد بورسی می‌گیرند و پس از مطالعه چند سایت و دیدن چند ویدئوی آموزشی، شروع می‌کنند به خرید و فروش. نتیجه آن میشود که این افراد، هنوز با مفاهیم کلیدی بازار و نیز روش‌های تحلیل و تکنیک‌های مدیریت سرمایه آشنایی ندارند. در هر لحظه، به صورت احساسی و جوگیرانه، خرید و فروش انجام می‌دهند.
بدترین اتفاق برای چنین فردی آن است که در بازار سود کسب کند! بله درست خواندید! کسی که در بدو ورود به بازار سود کسب می‌کند، دچار این توهم میشود که رمز کسب سود رویایی در بازار را پیدا کرده است. در نتیجه بر میزان سرمایه خود می‌افزاید. بدترین اتفاق هم آن است که از دوست و آشنا و بستگان، پول قرض کند. ماحصل این اتفاق، بر باد داد سرمایه خود و اطرافیان است. متأسفانه چنین فردی، به دلیل فقدان دانش کافی در زمینه معاملات در بازار سرمایه، حتی نمی‌تواند از زیان‌های خود درس بگیرد. یا عطای این بازار را به لقایش می‌بخشد یا آن‌قدر در زیان کردن اصرار می‌ورزد که دیگر سرمایه‌ای برای ادامه حضور در بازار نداشته باشد.
۲- سرمایه‌گذاری در بورس تهران از محل فروش منزل
در بسیاری از آموزش‌های اصولی معامله در بازارهای سرمایه گفته میشود که با پولی در بازار سرمایه‌گذاری کنید که زندگی‌تان به آن وابسته نباشد. به بیان ساده‌تر، با پول و سرمایه‌ای باید در بازارهای مالی فعالیت کنید که اگر حتی همه آن را از دست بدهید، زندگی شما آسیب نبیند.
با این حال، جو ناشی از رشدهای نجومی (و بعضا مساله‌دار) در بورس باعث میشود برخی افراد به امید آنکه بتوانند ظرف چند هفته تا چند ماه، سود چندبرابری کسب کنند، خانه و ماشین و مغازه خود را بفروشند و پول حاصل از آن را صرف معاملات در بورس تهران کنند.
اکثر این افراد، در انتهای حرکت صعودی قیمت خرید می‌کنند در فاصله زمانی بسیار کوتاهی، برخلاف تصورشان، به جای سود، زیان نصیبشان میشود. بدتر از زیان در معاملات، در وضعیتی درگیر می‌شوند که دیگر نمی‌توانند خانه، ماشین یا مغازه خود را از نو تهیه کنند.
۳- معامله بر اساس سیگنال کانال‌های تلگرامی
با گرم شدن فضای معاملات در بورس و سبز شدن شاخص کل، کانال‌های تلگرامی و اینستاگرامی بسیاری نیز سبز می‌شوند و به عنوان بخشی از خدمات VIP! اقدام به فروش سیگنال‌های معاملاتی می‌کنند. برخی از این کانال‌ها هم گزارشی خیره کننده از عملکرد سیگنال‌های‌شان در گذشته ارائه می‌کنند. افراد تازه‌وارد هم از همه جا بی‌خبر، بدون اینکه بدانند این سیگنال‌ها بر چه اساس صادر می‌شوند و چرا باید به آن‌ها اعتماد کرد، به دام این کانال‌ها می‌افتند. در آینده، مقاله‌ای مفصل از دلایل عدم اعتماد به این سیگنال‌ها منتشر خواهیم کرد. فی‌الحال بدانید که نباید به سیگنال‌های هیچ شخص و کانالی اعتماد کنید.
- پیشنهاد میشود این مقاله را مطالعه فرمایید : آموزش بورس را از کجا شروع کنیم؟
۴- تک‌سهم شدن
یکی از ارکان مهم سرمایه‌گذاری در هر بازاری، مدیریت سرمایه است. مرسوم‌ترین تکنیک برای این کار، تشکیل سبد سهام است. دلیل اساسی تشکیل سبد سهام، مدیریت و کنترل ریسک در معاملات است. با این حال، نه تنها تازه‌کاران، بلکه در مواردی دیده شده است که افراد حرفه‌ای بازار بورس تهران، اهمیت تشکیل سبد را فراموش می‌کنند و به طمع کسب سود بیشتر، اصطلاحا تک‌سهم می‌شوند.
خطر این تک‌سهم شدن به خصوص در بازار بورس تهران این است که ممکن است نماد معاملاتی مورد نظر، برای چند ماه (بعضا بالای یک سال و نیم) بسته شود. در این حالت، نه تنها تا ماه‌ها حتی امکان دریافت اصل پول را نخواهید داشت، بلکه ممکن است بعد از بازشدن نماد معاملاتی، قیمت افت بسیار شدیدی را تجربه کند. در این خصوص می‌توانید به سابقه نمادهایی مانند آکنتور یا وبصادر مراجعه کنید.
۵- نداشتن یا عدم رعایت قوانین استراتژی معاملاتی
یکی از رایج‌ترین اشتباهات افراد فعال در بازار بورس تهران ، نداشتن استراتژی معاملاتی است. استراتژی یا سیستم معاملاتی، مجموعه قوانین و اصولی است که معامله‌گر تدوین می‌کند و مطابق آن اقدام به خرید و فروش و تعیین حجم معاملات می‌کند. نداشتن استراتژی معاملاتی باعث میشود فرد نتواند درک صحیحی از عملکرد خود در معاملات داشته باشد.
نکته کلیدی آن است که داشتن یک استراتژی معاملاتی به تنهایی کفایت نمی‌کند. عملا، عدم پایبندی به قوانین تعریف شده در سیستم معاملاتی تفاوت خیلی خاصی با نداشتن سیستم معاملاتی ندارد. این، اجرای دقیق استراتژی معاملاتی است که اهمیت دارد. لذا، تا زمانی که نتوانسته‌اید یک استراتژی معاملاتی تدوین و عملکرد آن را در گذشته محک بزنید، نباید وارد هیچ موقعیت معاملاتی‌ای بشوید.
۶- استفاده از استراتژی معاملاتی دیگران
اساسا اتکا به استراتژی‌ای که برای بازار یا حتی قاب زمانی و تایم‌فریمی دیگر طراحی شده است، بسیار پر خطر است. به ندرت می‌توان استراتژی‌ای را پیدا کرد که در بازارها و قاب‌های زمانی مختلف، عملکرد مثبت و مشابهی داشته باشد. با این حال، متأسفانه رفتار نادرست رایج بین فعالان بازار بورس تهران، معرفی، آموزش و استفاده از استراتژی‌های معاملاتی‌ای است که برای بازارهای دیگر طراحی شده‌اند.
این مشکل متأسفانه توسط برخی آموزشگاه‌ها و مدرسین مطرح نیز دامن زده میشود. به جرات می‌توان گفت تمام استراتژی‌های معاملاتی‌ای که در دوره‌های آموزشی به افراد داده میشود، برای بازار ایران طراحی نشده‌اند. فاجعه‌بار آن است به احتمال زیاد، حتی مدرس دوره هم نمی‌داند که آن استراتژی برای کدام بازار و تایم فریم طراحی شده است. بعضا این استراتژی‌ها حتی در بازار ایران مورد بک‌تست قرار نگرفته‌اند تا عملکردشان در بورس تهران (یا آتی و…) محک زده شود.
جمع‌بندی
چه تازه پا به عرصه معاملات در بورس تهران گذاشته باشید چه تجربه چند ساله داشته باشید، اشتباهات در کمین شما هستند. چیزی که اهمیت دارد، کسب دانش و افزون بر آن، یادگیری از اشتباهات خود و دیگران است. روش پیشنهادی مهدسرمایه برای فعالیت در بازارهای مالی، طراحی اصولی و علمی سیستم و استراتژی‌های معاملاتی است. استراتژی‌هایی که نه تنها سودآور باشند، بلکه به شما در زمینه مدیریت سرمایه و نیز روانشناسی معاملات کمک کنند. این کار، نیازمند صرف زمان و بررسی دقیق بازار و به خصوص، استفاده از دانش و ابزارهای مناسب است.
